Okratek australijski

Clathrus archeri (Berk.) Dring

Nazywany również:
Kwiatowiec australijski.

Występowanie:
Pod lipca do października, pojedynczo do nawet kilkuset owocników na jednym stanowisku, na ziemi bogatej w humus, w towarzystwie dobrze rozłożonego drewna lub słomy, czasem na glebie piaszczystej, w liściastych ( głównie bukowych) i iglastych lasach. Ogólnie rzadki, jednak coraz częściej spotykany.

Wymiary:
Wysokość do 5 cm, po rozłożeniu ramion średnica owocnika wynosi 10-15 cm.

Owocnik:
W młodości kształtu odwrotnie jajowatego lub nieco wydłużonego („czarcie jajo” oplecione niebiesko-szaro-fioletowymi sznurami grzybni), otoczony brudnobiałym perydium początkowo gładkim i bez wzorku, z czasem z zaznaczającymi się łączami i bruzdami, które odpowiadają położeniu ramion gąbczastej, płodnej części owocnika, rozszerzającej się po pęknięciu perydium w kształt rozgwiazdy.

Ramiona:
Od pięciu do ośmiu; kruche, zaostrzone na końcach, początkowo zrośnięte końcami, rozkładają się w miarę dojrzewania na kształt kwiatu lub często nieregularnej gwiazdy. Od wewnętrznej strony owocnika pomarańczowoczerwone, poprzecznie pofałdowane, od zewnątrz biało różowawe. Na wewnętrznej stronie ramion znajduje się oliwkowa, śluzowata masa zarodników o woni zgniłej rzodkwi.

Warstwa zarodnikowa:
Pokrywa ramiona, stanowiące płodną część owocnika. Zarodniki nie są roznoszone “tradycyjnie” (przez wiatr), lecz przez owady, które – zwabione silną wonią (roznoszącą się na ponad 10 metrów) – rozsiewają śluzowatą, zgniłozieloną masę.

Trzon:
Krótki, walcowaty, białawo-kremowy, w górnej części wyraźnie różowawy.

Miąższ:
Kruchy, porowaty, gąbczasty; na poprzecznym przekroju ramienia widoczne jest światło 2-3 rurek i dwa szerokie wgłębienia, stanowiące glebifer.
Woń słodka, przypominająca padlinę.

Cechy charakterystyczne:
Porowate czerwone ramiona rozpościerające się jak płatki kwiatu, pokryte śmierdzącą ciemnozieloną masą; bardzo krótki trzon.

GATUNKI PODOBNE:
Okratek czerwony wykształca wyjątkowo piękne owocniki w kształcie czerwonego „koszyczka”; jest bardzo rzadki.
Chwostek cuchnący ma wyraźnie wykształcony wysoki trzon; jest bardzo rzadki.

Wartość:
Niejadalny.

Uwagi:
Okratek australijski zadomowił się w Europie prawdopodobnie na początku XX w. Zawędrował na Stary Kontynent wraz z ziemią roślin sprowadzanych do ogrodów botanicznych z Australii i na tyle przystosował się do europejskiego klimatu, że obecnie spotkać go można nawet w Norwegii.

Wieśniacy z okolic Biłgoraja, obserwując okratki australijskie notowane na tamtych terenach od 1975 roku, uważali owocniki we wczesnym stadium rozwoju za jaja, z których wylęgają się węże.