Słowniczek
Słowniczek nazw użytych w opisach gatunków:
Aksamitny – o powierzchni kapelusza składającej się ze strzępek o końcach układających się prostopadle do powierzchni gęstą warstwą, przypominającą aksamit.
Baryłkowaty, beczkowaty– o trzonie pękatym jak beczka: krótkim, grubym, nieco zwężonym na obu końcach.
Blaszeczki – krótkie blaszki ulokowane między blaszkami przy brzegu kapelusza, nie sięgające trzonu.
Blaszki – cienkie i płaskie struktury, pionowo zwisające pod kapeluszem, z obu stron pokryte warstwą zarodnikotwórczą.
Boczny – o trzonie usadowionym z boku kapelusza.
Brodawkowaty – pokryty niskimi tępymi wyrostkami.
Bruzdkowany – pokryty rynnowatymi wgłębieniami.
Brzuchate – o blaszkach rozszerzonych w części centralnej.
Bulwa, bulwka, bulwiasta – o podstawie trzonu z kulistym zgrubieniem.
Centralny – o trzonie przyrośniętym na środku spodniej części kapelusza.
Chropowaty – o powierzchni szorstkiej, niewyraźnie urzeźbionej.
Cylindryczny – o trzonie jednakowo grubym na całej wysokości, okrągłym na przekroju poprzecznym.
„Czarcie jajo” – „jajo”.
Falisty – o brzegu kapelusza łagodnie i nieregularnie pofalowanym.
Filcowaty – pokryty gęsto splecionymi strzępkami, tworzącymi filcopodobną warstwę.
Garbek – wybrzuszenie, znajdujące się na środku kapelusza.
Gąbczasty – o konsystencji gąbki.
Gładki – o powierzchni bez wyrostków, włosków ani wgłębień.
Główka – górna cześć owocnika (odpowiednik kapelusza u gatunków takich jak sromotnik, hełmik, patyczka, piestrzyca, piestrzenica), mniej lub bardziej kulista, osadzona na trzonie. Przykład: patyczka lepka.
Gruzełki – drobniutkie ziarniste twory na powierzchni trzonu.
Grzbiet blaszki – krawędź blaszki przyrośnięta do kapelusza, położona naprzeciwko ostrza.
Grzybnia – podstawowy, właściwy organ grzyba, rozwijający się w podłożu.
„Jajo” – niedojrzały, kulisto-jajowaty owocnik sromotników, mądziaków czy okratków, pokryty grubą galaretowatą osłoną. Przykład: sromotnik bezwstydny.
Jedwabisty – o powierzchni połyskującej a jednocześnie nitkowatej pod względem budowy.
Jędrny – nie uginający się pod naciskiem.
Kanalikowaty, kanalikowo wydrążony – o trzonie pustym lecz z otworem o bardzo małym świetle.
Kanciaste – kształt porów z tępymi kantami.
Kapelusz – mniej lub bardziej spłaszczona górna część owocnika grzybów kapeluszowych, osadzona na trzonie.
Karbowany – o powierzchni żłobionej (promieniście w przypadku pierścienia lub brzegu kapelusza, a równolegle i wzdłużnie w przypadku trzonu).
Kępka – forma wzrostu np. łuskwiaków, których trzony wyrastają z jednego miejsca i łukowato odginają się względem głównej osi kępki.
Kleisty – po dotknięciu przylepiający się do palców.
Kolce – kolczasty rodzaj hymenoforu (patrz – pod kapeluszem), na przykład u szyszkolubki kolczastej a w innym znaczeniu kolczaste resztki zewnętrznej ściany niektórych purchawek, np. purchawki jeżowatej.
Komorowaty – o trzonie wypełnionym komorami.
Kosmaty – pokryty długimi włoskami różnej długości.
Kosmki – delikatne pęczki strzępek na kapeluszu lub trzonie.
Korkowaty – o konsystencji korka: suchej i nieco elastycznej.
Korzeniasty – o kształcie imitującym korzeń.
Kruche – o łamliwym miąższu, trzonie lub blaszkach.
Lejkowaty – o kapeluszu w kształcie lejka, ze wzniesionym brzegiem i wklęsłym środkiem.
Lepki – kleisty.
Listewki – odpowiednik mniej wyraźnych, bardziej łamliwych i pogiętych, szerzej rozstawionych blaszek u pieprzników, np. u pieprznika jadalnego.
Łamliwy – kruchy.
Łatki – kawałki osłony całkowitej, zalegające np. na powierzchni kapelusza u muchomorów.
Łukowaty – o kształcie jednostronnie i łagodnie wygiętym.
Łuski, łuseczki – większe lub mniejsze odstające poletka strzępek, szerokie na jednym końcu a bardzo wąskie na drugim, w kształcie trójkątów, pokrywające w sposób przyrośnięty, odstający lub przylegający kapelusz np. czubajki kani.
Łykowaty – o włóknistej, żylastej konsystencji.
Marmurkowaty – o jasnych paseczkach na ciemnym tle, jak struktura marmuru.
Masywny – gruby i z pełnym środkiem.
Miąższ – podstawowa masa, składająca się na owocnik grzybów kapeluszowych.
Mleczko – gęsty płyn, wydzielany przez skaleczone mleczaje. Jego smak i zmienność koloru są cechami pomocnymi w oznaczeniu gatunku.
Muszlowaty – kapelusz w kształcie połówki muszli.
Nietrwały – zanikający.
Odcisk kapelusza – inaczej wysyp zarodników, czyli masa zarodników widoczna gołym okiem. Aby wykonać wysyp zarodników, trzeba odciąć kapelusz dorosłego owocnika od trzonu i położyć na białej kartce papieru hymenoforem (patrz – pod kapeluszem) do dołu, a następnie przykryć go szklanką i pozostawić na parę godzin, by potem zaobserwować na kartce kolor wysypujących się zarodników. Jest to łatwy i bardzo pomocny sposób w identyfikacji gatunku.
Ostrze – dolna, ostra krawędź blaszek.
Osłona – błoniasta lub pajęczynowata warstwa, okrywająca młode owocniki, rozrywana podczas ich wzrostu i pozostająca w formie pierścienia na trzonie lub kosmków na brzegu kapelusza; w formie nitkowatej pajęczyny zwana zasnówką, jako okrywa całego młodego owocnika zwana osłoną całkowitą, jako warstwa chroniąca młode rurki lub blaszki zwana osłoną częściową (i wówczas często przekształcająca się w pierścień na trzonie).
Oszroniony – pokryty białym nalotem.
Owocnik – tutaj rozumiany jako nadziemna część (choć w sensie botanicznym jest to określenie niepoprawne, jednak na tyle upowszechnione, że postanowiono je zachować), czyli to, co nazywamy powszechnie „grzybem”.
Pajęczynowaty – składający się z delikatnych niteczek równoległych lub splątanych.
Pełny –o trzonie, który nie posiada pustych fragmentów w swym wnętrzu.
Pergaminowaty – cienki i suchy, o konsystencji pergaminu.
Pierścień – pozostałość osłony częściowej, zalegające w górnej części trzonu w formie zgrubienia, falbanki lub obręczy.
Pilśniowaty – aksamitny.
Płaski – o kapeluszu poziomo rozpostartym.
Pochwa – pozostałość osłony całkowitej, okrywająca podstawę trzonu pochwiaków i muchomorów, np. u pochwiaka jedwabnikowego.
Pod kapeluszem – autorska kategoria, stworzona na potrzeby portalu grzybofil.pl, oznaczająca hymenofor, czyli część owocnika z warstwą wytwarzającą zarodniki (blaszki, rurki lub listewki).
Poduchowaty – o kapeluszu w kształcie poduszki, wypukłym i spłaszczonym zarazem.
Podwinięty – o brzegu kapelusza rulonikowo podwiniętym.
Pokrój – ogólny wygląd zewnętrzny owocnika.
Pory – otwory na końcach rurek.
Półkulisty – o kapeluszu w kształcie przepołowionej kuli.
Pręgi – wzór pełnych lub niepełnych kręgów o kolorze innym niż tło, promieniście rozmieszczonych np. na kapeluszu mleczaja rydza.
Przekrój – powierzchnia otrzymana w wyniku pionowego przecięcia owocnika.
Przesuwalny – ruchomy.
Przylegające – o hymenoforze (patrz – pod kapeluszem) przylegającym do trzonu, lecz z nim nie zrośniętym; o łuskach lub kosmkach na kapeluszu lub trzonie, stykających się ze swym podłożem, ale nie zrośniętych z nim.
Przyrośnięte – o hymenoforze (patrz – pod kapeluszem), przyrośniętym swą końcową krawędzią do trzonu; o łuskach lub kosmkach na kapeluszu lub trzonie, przyrośniętych do swego podłoża.
Pusty – o trzonie z pustym wnętrzem.
Ruchomy – o pierścieniu, który nie jest zrośnięty z trzonem i można go przesuwać.
Rurki – gąbczasta struktura pod kapeluszem, odpowiedzialna za powstawanie zarodników.
Rurkowaty – o trzonie pustym w środku, ze stosunkowo dużym światłem.
Siateczka – struktura składająca się z zazwyczaj wypukłych linii, układających się w kształt siatki o ubarwieniu przeważnie innym niż tło np. na trzonie borowika usiatkowanego.
Skórka – cienka warstwa strzępek, pokrywająca wierzch kapelusza, przeważnie odmiennie zabarwiona niż miąższ.
Skórzasty – posiadający konsystencję i elastyczność wygarbowanej skóry.
Stożkowaty – o szerokiej podstawie i ostrym szczycie, np. kapelusz wilgotnicy czepeczkowatej.
Strefa pierścieniowa – miejsce w górnej części trzonu z pozostałością osłony częściowej w formie pierścienia, zasnówki (patrz – osłona) lub pasma śluzu.
Strzępki – nitkowate struktura, podstawowy element budowy grzybni i owocnika.
Ściółka – warstwa leśnego podłoża, składająca się z opadłych liści, igieł oraz innych cząstek organicznych.
Trzon – wyraźnie wyodrębniona cześć owocnika, podtrzymująca kapelusz.
Wachlarzowaty – o kształcie rozłożonego wachlarza.
Walcowaty – cylindryczny.
Watowaty – o wnętrzu trzonu, przybierającym konsystencję waty, miękkim i kłaczkowatym.
Włókienkowaty – pokrywający powierzchnię trzonu lub kapelusza pojedynczymi włókienkami.
Włóknisty – o trzonie lub miąższu, który podczas rozrywania dzieli się na pasma złożone z włókienek.
Wolne – o hymenoforze (patrz – pod kapeluszem) nieprzyrośniętym do trzonu.
Wybrzuszone – brzuchate.
Wycięte – o hymenoforze (patrz – pod kapeluszem) tylko częścią swej końcowej krawędzi przyrośniętym do trzonu.
Zamszowaty – aksamitny.
Zanikający – element obecny tylko w pewnym okresie rozwoju grzyba, potem nieobecny, np. pierścień łuszczaka zmiennego.
Zasnówka – patrz osłona.
Ząbek – niewielki wydłużony kraniec blaszek, nieznacznie zachodzący na trzon.
Zbiegające – o hymenoforze (patrz – pod kapeluszem) zachodzącym na trzon.
Zdrewniały – o miąższu lub trzonie twardym jak drewno.
Ziarnisty – usłany drobnymi ziarenkami.
Zmarszczki – drobne fałdki między blaszkami, w formie żyłek u podstawy blaszek oraz na ich powierzchni prostopadle do nich.