Słowniczek

Słowniczek nazw użytych w opisach gatunków:

Aksamitny – o powierzchni kapelusza składającej się ze strzępek o końcach układających się prostopadle do powierzchni gęstą warstwą, przypominającą aksamit.

Baryłkowaty, beczkowaty– o trzonie pękatym jak beczka: krótkim, grubym, nieco zwężonym na obu końcach.

Blaszeczki – krótkie blaszki ulokowane między blaszkami przy brzegu kapelusza, nie sięgające trzonu.

Blaszki – cienkie i płaskie struktury, pionowo zwisające pod kapeluszem, z obu stron pokryte warstwą zarodnikotwórczą.

Boczny – o trzonie usadowionym z boku kapelusza.

Brodawkowaty – pokryty niskimi tępymi wyrostkami.

Bruzdkowany – pokryty rynnowatymi wgłębieniami.

Brzuchate – o blaszkach rozszerzonych w części centralnej.

Bulwa, bulwka, bulwiasta – o podstawie trzonu z kulistym zgrubieniem.

Centralny – o trzonie przyrośniętym na środku spodniej części kapelusza.

Chropowaty – o powierzchni szorstkiej, niewyraźnie urzeźbionej.

Cylindryczny – o trzonie jednakowo grubym na całej wysokości, okrągłym na przekroju poprzecznym.

„Czarcie jajo” – „jajo”.

Falisty – o brzegu kapelusza łagodnie i nieregularnie pofalowanym.

Filcowaty – pokryty gęsto splecionymi strzępkami, tworzącymi filcopodobną warstwę.

Garbek – wybrzuszenie, znajdujące się na środku kapelusza.

Gąbczasty – o konsystencji gąbki.

Gładki – o powierzchni bez wyrostków, włosków ani wgłębień.

Główka – górna cześć owocnika (odpowiednik kapelusza u gatunków takich jak sromotnik, hełmik, patyczka, piestrzyca, piestrzenica), mniej lub bardziej kulista, osadzona na trzonie. Przykład: patyczka lepka.

Gruzełki – drobniutkie ziarniste twory na powierzchni trzonu.

Grzbiet blaszki – krawędź blaszki przyrośnięta do kapelusza, położona naprzeciwko ostrza.

Grzybnia – podstawowy, właściwy organ grzyba, rozwijający się w podłożu.

„Jajo” – niedojrzały, kulisto-jajowaty owocnik sromotników, mądziaków czy okratków, pokryty grubą galaretowatą osłoną. Przykład: sromotnik bezwstydny.

Jedwabisty – o powierzchni połyskującej a jednocześnie nitkowatej pod względem budowy.

Jędrny – nie uginający się pod naciskiem.

Kanalikowaty, kanalikowo wydrążony – o trzonie pustym lecz z otworem o bardzo małym świetle.

Kanciaste – kształt porów z tępymi kantami.

Kapelusz – mniej lub bardziej spłaszczona górna część owocnika grzybów kapeluszowych, osadzona na trzonie.

Karbowany – o powierzchni żłobionej (promieniście w przypadku pierścienia lub brzegu kapelusza, a równolegle i wzdłużnie w przypadku trzonu).

Kępka – forma wzrostu np. łuskwiaków, których trzony wyrastają z jednego miejsca i łukowato odginają się względem głównej osi kępki.

Kleisty – po dotknięciu przylepiający się do palców.

Kolce – kolczasty rodzaj hymenoforu (patrz – pod kapeluszem), na przykład u szyszkolubki kolczastej a w innym znaczeniu kolczaste resztki zewnętrznej ściany niektórych purchawek, np. purchawki jeżowatej.

Komorowaty – o trzonie wypełnionym komorami.

Kosmaty – pokryty długimi włoskami różnej długości.

Kosmki – delikatne pęczki strzępek na kapeluszu lub trzonie.

Korkowaty – o konsystencji korka: suchej i nieco elastycznej.

Korzeniasty – o kształcie imitującym korzeń.

Kruche – o łamliwym miąższu, trzonie lub blaszkach.

Lejkowaty – o kapeluszu w kształcie lejka, ze wzniesionym brzegiem i wklęsłym środkiem.

Lepki – kleisty.

Listewki – odpowiednik mniej wyraźnych, bardziej łamliwych i pogiętych, szerzej rozstawionych blaszek u pieprzników, np. u pieprznika jadalnego.

Łamliwy – kruchy.

Łatki – kawałki osłony całkowitej, zalegające np. na powierzchni kapelusza u muchomorów.

Łukowaty – o kształcie jednostronnie i łagodnie wygiętym.

Łuski, łuseczki – większe lub mniejsze odstające poletka strzępek, szerokie na jednym końcu a bardzo wąskie na drugim, w kształcie trójkątów, pokrywające w sposób przyrośnięty, odstający lub przylegający kapelusz np. czubajki kani.

Łykowaty – o włóknistej, żylastej konsystencji.

Marmurkowaty – o jasnych paseczkach na ciemnym tle, jak struktura marmuru.

Masywny – gruby i z pełnym środkiem.

Miąższ – podstawowa masa, składająca się na owocnik grzybów kapeluszowych.

Mleczko – gęsty płyn, wydzielany przez skaleczone mleczaje. Jego smak i zmienność koloru są cechami pomocnymi w oznaczeniu gatunku.

Muszlowaty – kapelusz w kształcie połówki muszli.

Nietrwały – zanikający.

Odcisk kapelusza – inaczej wysyp zarodników, czyli masa zarodników widoczna gołym okiem. Aby wykonać wysyp zarodników, trzeba odciąć kapelusz dorosłego owocnika od trzonu i położyć na białej kartce papieru hymenoforem (patrz – pod kapeluszem) do dołu, a następnie przykryć go szklanką i pozostawić na parę godzin, by potem zaobserwować na kartce kolor wysypujących się zarodników. Jest to łatwy i bardzo pomocny sposób w identyfikacji gatunku.

Ostrze – dolna, ostra krawędź blaszek.

Osłona – błoniasta lub pajęczynowata warstwa, okrywająca młode owocniki, rozrywana podczas ich wzrostu i pozostająca w formie pierścienia na trzonie lub kosmków na brzegu kapelusza; w formie nitkowatej pajęczyny zwana zasnówką, jako okrywa całego młodego owocnika zwana osłoną całkowitą, jako warstwa chroniąca młode rurki lub blaszki zwana osłoną częściową (i wówczas często przekształcająca się w pierścień na trzonie).

Oszroniony – pokryty białym nalotem.

Owocnik – tutaj rozumiany jako nadziemna część (choć w sensie botanicznym jest to określenie niepoprawne, jednak na tyle upowszechnione, że postanowiono je zachować), czyli to, co nazywamy powszechnie „grzybem”.

Pajęczynowaty – składający się z delikatnych niteczek równoległych lub splątanych.

Pełny –o trzonie, który nie posiada pustych fragmentów w swym wnętrzu.

Pergaminowaty – cienki i suchy, o konsystencji pergaminu.

Pierścień – pozostałość osłony częściowej, zalegające w górnej części trzonu w formie zgrubienia, falbanki lub obręczy.

Pilśniowaty – aksamitny.

Płaski – o kapeluszu poziomo rozpostartym.

Pochwa – pozostałość osłony całkowitej, okrywająca podstawę trzonu pochwiaków i muchomorów, np. u pochwiaka jedwabnikowego.

Pod kapeluszem – autorska kategoria, stworzona na potrzeby portalu grzybofil.pl, oznaczająca hymenofor, czyli część owocnika z warstwą wytwarzającą zarodniki (blaszki, rurki lub listewki).

Poduchowaty – o kapeluszu w kształcie poduszki, wypukłym i spłaszczonym zarazem.

Podwinięty – o brzegu kapelusza rulonikowo podwiniętym.

Pokrój – ogólny wygląd zewnętrzny owocnika.

Pory – otwory na końcach rurek.

Półkulisty – o kapeluszu w kształcie przepołowionej kuli.

Pręgi – wzór pełnych lub niepełnych kręgów o kolorze innym niż tło, promieniście rozmieszczonych np. na kapeluszu mleczaja rydza.

Przekrój – powierzchnia otrzymana w wyniku pionowego przecięcia owocnika.

Przesuwalny – ruchomy.

Przylegające – o hymenoforze (patrz – pod kapeluszem) przylegającym do trzonu, lecz z nim nie zrośniętym; o łuskach lub kosmkach na kapeluszu lub trzonie, stykających się ze swym podłożem, ale nie zrośniętych z nim.

Przyrośnięte – o hymenoforze (patrz – pod kapeluszem), przyrośniętym swą końcową krawędzią do trzonu; o łuskach lub kosmkach na kapeluszu lub trzonie, przyrośniętych do swego podłoża.

Pusty – o trzonie z pustym wnętrzem.

Ruchomy – o pierścieniu, który nie jest zrośnięty z trzonem i można go przesuwać.

Rurki – gąbczasta struktura pod kapeluszem, odpowiedzialna za powstawanie zarodników.

Rurkowaty – o trzonie pustym w środku, ze stosunkowo dużym światłem.

Siateczka – struktura składająca się z zazwyczaj wypukłych linii, układających się w kształt siatki o ubarwieniu przeważnie innym niż tło np. na trzonie borowika usiatkowanego.

Skórka – cienka warstwa strzępek, pokrywająca wierzch kapelusza, przeważnie odmiennie zabarwiona niż miąższ.

Skórzasty – posiadający konsystencję i elastyczność wygarbowanej skóry.

Stożkowaty – o szerokiej podstawie i ostrym szczycie, np. kapelusz wilgotnicy czepeczkowatej.

Strefa pierścieniowa – miejsce w górnej części trzonu z pozostałością osłony częściowej w formie pierścienia, zasnówki (patrz – osłona) lub pasma śluzu.

Strzępki – nitkowate struktura, podstawowy element budowy grzybni i owocnika.

Ściółka – warstwa leśnego podłoża, składająca się z opadłych liści, igieł oraz innych cząstek organicznych.

Trzon – wyraźnie wyodrębniona cześć owocnika, podtrzymująca kapelusz.

Wachlarzowaty – o kształcie rozłożonego wachlarza.

Walcowaty – cylindryczny.

Watowaty – o wnętrzu trzonu, przybierającym konsystencję waty, miękkim i kłaczkowatym.

Włókienkowaty – pokrywający powierzchnię trzonu lub kapelusza pojedynczymi włókienkami.

Włóknisty – o trzonie lub miąższu, który podczas rozrywania dzieli się na pasma złożone z włókienek.

Wolne – o hymenoforze (patrz – pod kapeluszem) nieprzyrośniętym do trzonu.

Wybrzuszone – brzuchate.

Wycięte – o hymenoforze (patrz – pod kapeluszem) tylko częścią swej końcowej krawędzi przyrośniętym do trzonu.

Zamszowaty – aksamitny.

Zanikający – element obecny tylko w pewnym okresie rozwoju grzyba, potem nieobecny, np. pierścień łuszczaka zmiennego.

Zasnówka – patrz osłona.

Ząbek – niewielki wydłużony kraniec blaszek, nieznacznie zachodzący na trzon.

Zbiegające – o hymenoforze (patrz – pod kapeluszem) zachodzącym na trzon.

Zdrewniały – o miąższu lub trzonie twardym jak drewno.

Ziarnisty – usłany drobnymi ziarenkami.

Zmarszczki – drobne fałdki między blaszkami, w formie żyłek u podstawy blaszek oraz na ich powierzchni prostopadle do nich.